In dit artikel geef ik je graag meer inzicht in het fenomeen stress zodat je begrijpt wat stress eigenlijk is en leg ik je uit wat er in je lichaam gebeurt als je stress hebt of als je te lang te hard gewerkt hebt. Wil je weten of jouw klachten stress gerelateerd zijn, doe dan de Checklist symptomen bij stress.
Wat is stress?
Stress is de druk die wordt uitgeoefend op het aanpassingsvermogen van je lichaam en je geest. Kunnen je lichaam en je geest de druk aan dan spreken we van positieve stress. Als je lichaam en je geest de druk niet aankunnen, dan heeft dat directe gevolgen voor je functioneren en spreken we van negatieve stress.
Stress hoeft niet noodzakelijkerwijs slecht of negatief te zijn. Sterker nog, positieve stress zet aan tot actie, stimuleert en is een emotionele kracht die je leven kleur geeft. Positieve stress wordt negatieve stress op het moment dat de balans tussen draagkracht en draaglast zoek raakt. Je energie, je reserves lijken niet meer in voldoende mate aanwezig te zijn om de druk, de spanningen aan te kunnen.
Wat gebeurt er met lichaam en geest als gevolg van stress?
Vechten of vluchten! Dat is de boodschap die het hormoonstelsel stuurt naar de hersenen in geval van ‘gevaar’. Het stresshormoon adrenaline zorgt ervoor dat de hartslag en de ademhaling versnellen, dat de bronchiën zich verder openen, dat de bloeddruk stijgt en dat het bloed van de huid en de spijsverteringsorganen naar de spieren geleid wordt, de zweetklieren worden actief. Het sympathische deel van het autonome zenuwstelsel, het gaspedaal, is ingedrukt.
Als het goed is komt het lichaam ook weer tot rust. Het parasympathische deel van het autonome zenuwstelsel, de rem, wordt dan ingedrukt. Het herstelsysteem gaat aan de slag, je hartslag en bloeddruk verlagen weer, de ademhaling wordt weer normaal, het zweten stopt, de spierspanning daalt en het voedsel wordt weer verteerd.
Als deze twee systemen met elkaar in evenwicht zijn spreken we van een normale rust- en activatie-fysiologie, we spannen ons in, we rusten daarvan uit.
Het lichaam zou eigenlijk binnen een dag hersteld moet zijn van een inspanning. Als je lichaam nog vermoeid aanvoelt maar je besluit om het prestatie-niveau te handhaven op wilskracht, dan start je de dag met een hersteltekort. Je lichaam moet dan extra inspanning leveren om tot vergelijkbare eerdere prestaties te komen. Als je steeds besluit geen rust te nemen dan tellen de tekorten bij elkaar op, put je het lichaam uit en pleeg je roofbouw.
Tekenen van een hersteltekort zijn onder andere: het terugvallen op routine, de kwaliteit van het werk kan nog gehandhaafd worden maar de kwantiteit loopt terug, vergissingen worden gemaakt, kleine ongelukjes doen zich voor, aandachtsproblemen treden op, je bent snel afgeleid en cognitieve functies zoals lezen, denken en beslissingen nemen wordt moeilijk, er treden geheugenproblemen op.
Als het zover is dat je op meerdere of alle vijf niveaus van je persoonlijkheid klachten ervaart (doe de onderstaande checklist), dan is het van essentieel belang om dagelijks herstelmomenten in werk en leven in te plannen. Op deze manier voorkom je verdere ontregeling van de stresshormonen.
Hoe krijgt stress een gezonde plek in ons leven?
Energie- en timemanagement worden nieuwe sleutelwoorden. Neem al je activiteiten kritisch onder ogen, zijn ze noodzakelijk, stel prioriteiten. Maak een planning. Dwing jezelf je op een ding tegelijkertijd te concentreren, doe belangrijke zaken eerst en, het belangrijkste van alles: zeg vaker ‘nee’. De tijdwinst die je boekt door ‘nee’ te zeggen ga je gebruiken om te ‘lummelen’, om tot rust te komen. Deze herstelmomenten gaan ook een onderdeel vormen van je dagplanning.
Kijk goed naar de factoren die jou stress opleveren. Hebben ze met de situatie te maken en gaat het buiten jou om, of heeft het te maken met hoe jij met bepaalde situaties omgaat?
